از اعتیاد به عنوان یکی از بزرگترین معضلات دنیای معاصر نام می‌برند. اعتیاد به مواد مخدر از چنان ابعاد وسیع آسیبی برخوردار است که بیاغراق میتوان از آن به عنوان هیولای بزرگ بشری نام برد. متلاشی شدن شخصیت فردی، نابودی نهاد خانواده، افزایش انواع دیگر آسیبها و جرایم اجتماعی، کاهش بازدهی کاری و شغلی، افزودن بر افراد بی‌کار و سربار جامعه، اشغال تخت‌های بیمارستانی، کاهش نرخ بهداشت عمومی و دهها عارضه دیگر همگی وابستگی تام به میزان معتادان یک جامعه دارد.
در یک تعریف اجمالی از اعتیاد میتوان گفت: تمایل شدید جسمانی و روانی فرد به ادامه مصرف یک ماده که باعث تغییر در شرایط عادی وضعیت جسمانی، روانی و اجتماعی او میشود، اعتیاد نام دارد.
با این تعریف، به کسی که وابستگی جسمی و روانی به مواد مخدر دارد و ناگزیر است مصرف مشخصی از آن را بطور مستمر ادامه دهد، معتاد گویند.
پدیده اعتیاد به مواد مخدر و توجه به آن به عنوان یک معضل اجتماعی تقریباً پدیده نوظهوری است که از عمر آن شاید بیش از صد و پنجاه سال نمیگذرد. البته مصرف مواد مخدر و حتی عادت و نیز استعمال تفننی بدان، تاریخی طولانی دارد. لیکن از قرن نوزدهم به بعد است که به سبب تأثیر فراوان بر جنبههای متفاوت زندگی اجتماعی انسان‌ها، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.
بنابراین مواد مخدر اعم از طبیعی و صنعتی به آن دسته از ترکیبات شیمیایی گفته میشود که مصرف آنها باعث دگرگونی در سطح هوشیاری مغز میشود.
گفتار اول : تعریف لغوی و حقوقی مواد مخدر و روانگردان
بند اول : تعریف لغوی
واژه مخدر در لغت اسم فاعل از مصدر تخدیر میباشد که دارای معانی متعددی میباشد. ریشه این کلمه «خدر» میباشد که معانی گوناگونی دارد: 1ـ پردهای که برای کنیز در گوشهای از خانه نصب میشود. 2ـ سستی، گیجی و خماری. 3ـ ضعف بینایی و سنگینی چشم.
«مواد مخدر به داروهایی اطلاق میشود که سبب بیحسی و رخوت و سستی میگردد بکار میرود و مصرف غالب آنها موجب اعتیاد و دوام استعمال مخدرها موجب بروز نوعی جنون و اختلات عصبی میگردد.»[1]
در فرهنگ معین در معنای مواد مخدر[2] آمده است: «داروهایی که استعمال آنها سبب بیحسی و بیحالی و تخدیر عمومی یا موضعی میگردد (مانند کوکائین، هروئین و غیره)، این داروها معمولاً موجب اعتیاد میشوند.»[3]
در متون انگلیسی نیز، از لفظ “دراگ”[4] استفاده میکنند، ولی باید توجه داشت که این لفظ مطلق است و اطلاق نیز اقتضای مشمول هر چیزی را دارد که داخل در این مفهوم قرار میگیرد و در مقابل این لفظ، معنی مضیقی نیز وجود دارد و اطلاق میشود به مادهای که اگر بلعیده شود، استنشاق شود یا به بدن تزریق گردد، ایجاد خواب آلودگی یا بیهوش مینماید.[5]
بطور کلی باید گفت منظور از معنای بکار رفته برای واژه مواد مخدر، یک معنای عام و فراگیر میباشد و شامل تمام موادی میشود که مورد سوء مصرف واقع میشود و یا در ساخت این مواد به کار میرود و در جداول اصلاح شدۀ پیوست کنوانسیونهای 1961، 1971 و 1988 و مقررات مبارزه با مواد مخدر ایران آمده و به تبعیت از عنوان «هیأت کنترل بینالمللی مواد مخدر» است که تمام مواد مورد سوء مصرف اعم از مواد مخدر، روانگردان و پیشسازها را کنترل میکند و محدود به مواد تخدیر کنندۀ افیونی که مخدر به معنای خاص است نمیباشد.[6]
با توجه به آنچه بیان شد نهایتاً باید گفت مواد مخدر به کلیه مواد طبیعی و شیمیایی گفته میشود که اعتیادآور باشند، بطور کلی مواد مخدر به موادی اطلاق میشود که مصرف آن در انسان حالت غیر عادی ایجاد نماید. مواد مخدر به عنوان اصطلاحی که از سال 1338 ه.ش. در ادبیات حقوق ایران مورد استفاده قرار گرفته به تمامی موادی گفته میشود که بر انسان اثر گذاشته و وابستگی جسمی و روانی به وجود میآورد.[7]
مواد روانگردان که اصطلاحاً از سه واژۀ ترکیبی، توصیفی و ترجمۀ فارسی و اصطلاح انگلیسی “”که در لغت نامهی بزرگ وبسترز،[8] دایرِهالمعارفها و لغت نامههای تخصصی انگلیسی زبان، به «داروهای اثرگذار روی مغز» “” معنا شده است.[9]
«مواد روانگردان» در بند ط مادۀ 1 قانون الحاق به « کنوانسیون 1988 سازمان ملل متحد برای مقابله با قاچاقِِ مواد مخدر و روانگردان» که از قوانین داخلی کشور ما میباشد، به شرح زیر تعریف گردیده است:
«ط ـ داروهای روانگردان به معنای هرگونه مادۀ طبیعی و یا ترکیبی در جداول 3،2،1 و4 کنوانسیون داروهای روانگردان مصوب 1971 میباشد.» در بندهای 1و2 بند الف مادۀ 2 قانون الحاق به کنوانسیون روانگردان اثرات زیر برای مواد روانگردان ذکر شده است:
«اعتیاد آور، تحریک و یا سست شدن سیستم عصبی مرکزی که منجر به توهم و یا اختلالاتی در کار کرد حرکتی یا افکار یا رفتار با درک یا خلق و خوی میگردد»[10]
دکتر هاواردآبادینسکی[11] مواد روانگردان و مخدر را اینگونه تعریف می نماید:«مادۀ روانگردان مادهای است که دستگاه عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار میدهد. مادۀ مخدر مادهای است که اثرات روانگردانی و تغییر خلق و خوی دارد»[12]
[1]ـ دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، تصحیح دکتر محمد معین و دکترسید جعفر شهیدی، جلد2، نشر دانشگاه تهران، سال 1352، ص 644.
[2] ـ Narrcotic Drugs
[3] ـ معین، محمد، فرهنگ فارسی، جلد 3، انتشارات امیر کبیر، سال1371، ص 3941.
[4] – Drug
[5] ـ میرزایی آشتیانی، سیدههانیه، تبیین مبانی فقهی و حقوقی جرائم مواد مخدر، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات دانشگاه پیام نور استان تهران، سال1388، ص5.
[6] ـ اسعدی، سیدحسن، منبع پیشین، ص21.
[7] – مرتضوی، سعید، قاچاق مواد مخدر و روان گردان، سیاست جنایی ایران و فرانسه با اشاره به اسناد بین المللی، چاپ اول، انتشارات مجد، سال 1388، ص 54.
[8] -Websters
[9] ـ ،اسعدی، سیدحسن، منبع پیشین، ص 21.
[10] – اسعدی، سیدحسن و سیده نگاره، پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر و روان گردان، چاپ اول، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1389، ص 16.
[11] -Abadinsky.H.
[12] ـ اسعدی، سیدحسن، منبع پیشین، ص 22.
متن کامل پایان نامه با فرمت ورد (docx ):
