بررسی میزان اعتبار اخبار ساعت ۲۱ سیما شبکه اول در نزد دانشجویان …
1 min read
در مرکز مدل نوئل-نئومن یک مارپیچ قرارداد که انتهاى آن کوچک و هرچقدر رو به بالا مى‌رود حلقه‌ها وسیع‌تر مى‌شود. کوچک‌ترین حلقه نماینده تعداد مردمى است که در مقابل عقاید مسلط، عقاید انحرافى خود را به‌وضوح بیان نمى‌کنند. در دو سوى این مارپیچ فلش‌هایی است که سمت راستى‌ها نماینده تأثیر حمایت‌هاى میان‌فردى از این عقاید انحرافى است و هرچه رو به بالا مى‌رود این فلش‌ها کوچک‌تر و ضعیف‌‌تر مى‌شود. در سمت چپ فلش‌هایی است که نماینده عقاید مسلطى است که به‌وسیله وسایل ارتباط‌جمعی بیان مى‌شود. در بالاى آخرین و بزرگ‌ترین حلقه این مارپیچ یک خط مدرج قرار دارد که به ده قسمت تقسیم‌شده است و بر اساس آن مى‌توان نسبت قطر این حلقه‌هاى متفاوت را مشاهده کرد.
نوئل-نئومن مدل خود را با استناد به تغییراتى که در چند سطح مهم از افکار عمومى در آلمان فدرال انجام شد عرضه کرده است. مثلاً در کتاب سال ارتباط‌جمعی مربوط به ۱۹۸۰ طى مقاله‌اى به‌عنوان ‘وسایل ارتباط‌جمعی و تغییرات اجتماعى در جوامع پیشرفته’ به این موضوع پرداخته است. شواهد او قویاً دلالت بر یک رابطه بین سه متغیر یعنى ادراکات و شناخت اکثریت جامعه، نمودهاى اظهارات و افکار یک شخص و تمایلات موجود در محتوا و افکار منعکس‌شده از سوى روزنامه‌نگاران در مطبوعات دارد.
وسایل ارتباط‌جمعی تحت شرایط خاصى به‌صورت الگوى شناخت‌ها و ادراکات براى افکار مسلط درآمده‌اند و به‌این‌ترتیب بر افکار فردى به همان‌گونه که مدل نشان داده است تأثیر گذارده‌اند.[۴۷] (,۱۹۸۶,pp68-69)
۲-۷-۲ نظریه سوزن تزریقی (گلوله جادویی)
این نظریه حکایت از این دارد که افراد در برابر پیام‌های ارتباط‌جمعی فوق‌العاده شکننده‌اند. بر طبق این نظریه اگر پیام به هدف برسد اثر مطلوب را خواهد داشت. نظریه تزریقی در فاصله بین دو جنگ جهانی به وجود آمد.
این نظریه که جزء اولین نظریات اثرهای ارتباط‌جمعی بر نگرش‌ها، درک دنیا و رفتار است و از آن به نظریه سوزن تزریقی، نظریه کمربند انتقال و نظریه ارتباط گلوله‌ای نیز تعبیر شده است، موردنظر پژوهشگران اولیه عرصۀ مطالعات تأثیرات رسانه بوده است. این دیدگاه از زمان جنگ جهانی اول تا سال ۱۹۵۰م مطرح بوده است؛ هنگامی‌که خیلی از مردم نگران این بودند که «هیتلر» از طریق نیروی ارتباط‌جمعی بتواند در آمریکا به قدرت برسد. هیتلر در جنگ جهانی اول به‌وسیله رادیو توانسته بود اثر جادویی بر مخاطبان گذاشته؛ مردم آلمان را به‌شدت به جنگ و تسخیر دنیا ترغیب کرده و برخی کشورها را به تمکین و قبول تسلیم واداشته بود. بنابراین، این دیدگاه تحت تأثیر قدرتی است که تبلیغات، در جنگ جهانی اول پیدا کرد. این نظریه که معتقد به تأثیر فوری، مستقیم و یکنواخت رسانه‌ها بر مخاطب بود، درواقع محصول مشاهده‌ی محبوبیت بسیار زیاد مطبوعات و رسانه‌های جدید؛ مثل فیلم و رادیو و نفوذ آن‌ها در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی بوده و حاصل کاوش‌های علمی نیست.
پاپ ژان پل دوم، کولین بلاک مور و جیمز کامبز را باید از معتقدین به این نظریه برشمرد؛ هرچند پژوهشگران ارتباطات، عمدتاً این نظریه را کنار گذاشته‌اند. (تانکارد و سورین ، ۱۳۸۱، ۳۸۷)
این دیدگاه که می‌توان از آن به‌عنوان “رسانه‌ها باقدرت مطلق” نیز یادکرد، نه بر اساس کاوش‌های علمی؛ بلکه در اثر مشاهدۀ محبوبیت بسیار زیاد مطبوعات و رسانه‌های جدیدی مثل فیلم و رادیو و نفوذ آن‌ها در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی به وجود آمد. این نظریه در آغاز دهۀ سی در ایالات‌متحده آمریکا به آزمون گذاشته شد و سرانجام در اوایل دهۀ شصت، منجر به ابراز تردید در مورد این نظریه و تأکید بر فهم متعارف و تشخیص نقش معتدل‌تری برای رسانه، به‌جای یک نقش قدرتمند در تعیین آثار برنامه‌ریزی‌شده و ناخواسته محصولات رسانه‌ای شد. (مک‌کوایل، ۱۳۸۲، ۳۵۶– ۳۵۵
۲-۷-۳فرایند ارتباط در سوزن تزریقی
«”لازارسلفد” و “مرتن” در تشریح عقاید این عده از متفکران می‌نویسند: بسیاری تحت تأثیر همه‌جایی بودن ارتباطات جمعی و قدرت بالقوه آنان، به‌سختی هراسان شده‌اند. در سمپوزیومی، یکی از شرکت‌کنندگان نوشت: قدرت رادیو را می‌توان باقدرت بمب اتم مقایسه کرد. اینان را عقیده بر آن است که وسایل ارتباط‌جمعی جدید، ابزاری بس نیرومندند؛ که می‌توان از آنان درراه خیر یا شر با تأثیری شگرف سود برگرفت و چنانچه کنترل مطلوب وجود نداشته باشد، امکان استفاده از این وسایل درراه دوم بیشتر است». (ساروخانی، ۱۳۸۱ ، ۹۷)
بر اساس این نگرش پیام‌دهنده می‌تواند گلوله جادویی خود را به‌سوی بیننده یا شنونده شلیک کند و همان‌گونه که یک مدار الکتریکی می‌تواند الکترون‌ها را به فیلامنت داخل لامپ ببرد و آن را روشن کند او نیز با گلوله جادویی می‌تواند اندیشه پیام‌گیران را روشن کند. (دادگران، ۱۳۷۴، ۵۵)
این نظریه که پیش‌بینی می‌کند؛ پیام‌های ارتباط‌جمعی بر همۀ مخاطبان که در معرض آن‌ها قرار می‌گیرند، اثرهای قوی و کم‌وبیش یکسان دارد؛ برای رسانه در شکل‌دهی به افکار و عقاید عمومی قدرت زیادی قائل بوده و معتقد است، وسایل ارتباط‌جمعی می‌تواند، نسلی تازه برای اولین بار در تاریخ انسان پدید آورد. (تانکارد و سورین؛ ۱۳۸۱، ۳۸۵)
۲-۷-۴ نظریه برجسته‌سازی[۴۸]
طبق این نظریه ، ارتباط‌جمعی در انعکاس اخبار با برجسته‌سازی و اولویت دادن به برخی خبرها در جهت‌دهی به ن
| برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید. |
گرش مخاطبان تأثیر می‌گذارند .
این نظریه در اوایل دهه ۱۹۷۰ توسط « مک کومبز » و « شاو »[۴۹] مطرح شد ؛ اگرچه قبل از آن افرادی ازجمله مک کوئیل ( ۱۹۶۱ ) در مورد این موضوع که رسانه اولویت همگان را تعیین می‌کنند مطالبی را مطرح کرده بودند (حسینی پاکوهی ، ۱۳۷۳ ، ۲۳ ) .
خلاصه نظریه برجسته‌سازی این است : تأکید و برجستگی موضوعات و مسائل در وسایل ارتباط‌جمعی باعث برجسته شدن آن‌ها در ذهن مخاطبان می‌شود . نکته‌ای که این نظریه اشاره دارد این است که برجستگی مسائل ، تغییرات رفتاری به دنبال ندارد ، بلکه تغییرات شناختی (اطلاعاتی ) به وجود می‌آورد .
راجرز و دیرینگ(DEARING) برجسته‌سازی را چنین تعریف می‌کنند: « فراگردی که به‌واسطه آن رسانه‌های جمعی اهمیت نسبی موضوعات و تأثیرات گوناگون را به مخاطب منتقل می‌کنند » .
به اعتقاد مک کوئیل فراگرد برجسته‌سازی نه به یک اولویت ، بلکه بر سه اولویت متفاوت مربوط می‌شود . یک اولویت در گروه سیاسی یا سایر گروه‌های ذینفع جای می‌گیرد ؛ دیگری اولویت رسانه‌هاست که ارزش‌های خبری و سلیقه‌های ملموس مخاطبان بر آن تأثیر می‌گذارد و به آن ساخت می‌دهد ؛ اولویت سوم از آن همگان است که تصور می‌شود تحت تأثیر رسانه‌هاست (ویندال ، ۱۳۷۶ ، ۳۲۶ ) شکل زیر .
تجربه شخص و ارتباط میان شخص در بین گزیدگان و سایر افراد
دروازه‌بانان، رسانه‌های پرنفوذ و گزارش‌های خبری فوق‌العاده
اولویت سیاست سیاست
اولویت همگان
اولویت رسانه
شاخص‌های جهان واقعی در مورد اهمیت یک موضوع یا رویداد برجسته
درمجموع می‌توان گفت برجسته‌سازی خبری هنجاری است که در عرصه اخبار یا رده‌بندی اهمیت رویدادها و یا دروازه‌بانی خبری، رابطه‌ای مستقیم دارد. برجسته‌سازی ، گستره انتقال خبرها را تعیین می‌کند و محدودیت‌های بحث را مشخص می‌سازد ( شکرخواه ، ۱۳۷۴ ، ۲۱ ) .
۲-۷-۵ نظریه نیاز جویی
نظریه دیگری که برای تحلیل یافته‌ها در این پژوهش مورداستفاده قرار می‌گیرد “ نظریه نیازجویی ” است . در نظریه نیازجویی مخاطب پویا فرض می‌شود و برای تأمین نیازهای اطلاعاتی خود به وسایل ارتباطی روی می‌آورد . این نظریه در تکامل خود مراحلی را پشت سر گذاشته است . در مرحله سوم که مرحله بلوغ این نظریه است ، گام‌های اساسی در انسجام نظری این نظریه برداشته شد . در این مرحله کاتز و همکاران او با توصیفی که از رویکرد نیازجویی ( استفاده و خشنودی ) عرضه کردند ، مؤثرترین نقش را داشتند . به نظر کاتز “ یک فرد با خاستگاه‌های اجتماعی و روان‌شناختی نیازهای خود مواجه است که این نیازها موجب انتظارات او از رسانه‌های جمعی یا سایر موانع است و درنهایت به الگوهای متفاوت روی‌آوری رسانه‌ها منتهی می‌شوند و حاصل آن‌ها ارضای نیازها و پیامدهای دیگری است که شاید در بسیاری از آن‌ها تعهد دخیل نیست » (محمدی مهر، ۱۳۷۸ ، ۸۷ و ۸۶ ) .
درواقع در نظریه نیازجویی سؤال این نیست که پیام با مخاطب چه می‌کند ، بلکه سؤال این است که مخاطب با پیام چه می‌کند ؛ پیام چه استفاده‌ای برای مخاطب دارد ؟ چرا مخاطب دست به انتخاب پیام می زند ؟
مخاطب هدفمند عمل می‌کند ، بنابراین اگر این انتخاب پاسخگوی نیازهای وی نباشد از آن روی‌گردان می‌شود . زیرا این انتخاب پاسخگوی نیازهای وی است .
“ در اثر نظریه استفاده و خشنودی تغییر کاملاً قطعی در کیفیت توجه به مخاطب روی داد . فرض اصلی الگوی استفاده و خشنودی این است که مخاطب ، کم‌وبیش به‌صورت فعال ، به دنبال محتوایی است که بیشترین خشنودی را فراهم کند . افراد هرقدر بیشتر احساس کنند که محتوای واقعی نیاز آنان را برآورده می‌کند ، احتمال اینکه آن محتوا را انتخاب کنند بیشتر است .
این الگوها نوعاً با عواملی آغاز می‌شوند که بر انتخاب مخاطبان از محتوای رسانه‌ها تأثیر می‌گذارند ” ( ویندال ، ۱۳۷۶ ، ۳۵۲ ) .
با تمام این اوصاف نکاتی چند در خصوص نسبت پذیرا بودن پیام ، تغییرات ناشی از پیام و گرایش مخاطب مطرح است . اینکه آیا وسایل ارتباطی بخصوص روزنامه‌ها می‌توانند تغییرات نگرشی یا رفتاری را به همراه داشته باشند و اگر چنین است مخاطب تا کجا پذیرای چنین تغییراتی است .
نظریه هماهنگی و ناهماهنگی شناختی که در حوزه روانشناسی اجتماعی جای می‌گیرد ، ما را در تبیین این فرآیند یاری می کند .
شناخت ، مجموعه ادراک ، تفکر و استدلال است . هر کس تصویری خاص از جهان پیرامون خود دارد . عواملی چون محیط مادی – اجتماعی ، ساختمان فیزیولوژیک ، نیازها ، اهداف و تجربیات گذشته در آن مؤثر است . شخص شناخت‌های خود را بر اساس “ مجاورت و شباهت ” سازمان می‌دهد . گروه‌بندی امور تابع تجارب گذشته و فرهنگ اوست . پس شناخت‌های جداگانه افراد باهم جمع می‌شوند و نظام شناختی را می‌سازند .
۲-۷-۶ الگوی هماهنگی و ناهماهنگی شناختی
“ نظریه‌های هماهنگی و ناهماهنگی شناختی ، در حوزه روانشناسی اجتماعی مطرح می‌شوند . در روانشناسی اجتماعی الگوی مهمی که نگرش‌ها در چارچوب آن موردمطالعه قرار می‌گیرند ، الگوی هماهنگی شناختی است . در این الگو چند نظریه شبیه به هم وجود دارد که متعلق به هایدر (نظریه تعادل ) و فستینجر ( نظریه عدم تعادل ) است . فکر بنیادی و زیربنایی این دیدگاه‌ها این است که مردم مایل‌اند بین شناخت‌های گوناگونشان هماهنگی وجود داشته باشد و همین تمایل یکی از تعیین‌کننده‌های اصلی شکل‌گیری نگرش است . درواقع انسان ، پذیرنده منفعل اطل
اعات ورودی نیست ، بلکه به‌عنوان موجودی دارای شناخت ، اطلاعات رسیده را مورد ارزیابی ، تجزیه‌وتحلیل و تعبیر و تفسیر قرار می دهد ” ( محمدی مهر ، ۱۳۷۸ ، ص ۸۷ و ۸۶ ) .
“ سه مفهوم بسیار پیوسته و مرتبط در روشن کردن رفتار اجتماعی انسان در اینجا وجود دارد ، این سه مفهوم عبارتند از : توجه انتخابی ، ادراک انتخابی و حافظه انتخابی .
