تحقیق رایگان درمورد نگرش‌های ناکارآمد

مورد حالت‌های شناختی فرد، تجربه‌های فراشناختی و راهبرد‌های کنترل است، بررسی شده است. همچنین، فراشناخت مرکب از دانش ضمنی ناهشیار است که به نیرو‌های اجرایی متمرکز در فعالیت شناختی جهت می‌دهد (بیابانگرد 1381، 43).
با توجه به رابطه‌ای که بین سوگیری توجه، تلقین به خود، باورها با ایجاد وسوسه مصرف ماده مخدر در فرد وابسته به مصرف مواد وجود دارد، انجام مداخلهای مبتنی بر درمان شناختی جهت تعدیل وسوسه مصرف مواد و تغییر نگرش ها و باورهای در این دسته از افراد ضروری به نظر می‌رسد. پژوهش حاضر در نظر دارد که با اجرای برنامه آموزشی و براساس مدل شناختی به بررسی کارایی آن در تغییر نگرش‌های منفی و ناکارآمد، و باورهای مرتبط با مواد در گروه مورد و شاهد بپردازد تا مشخص شود که آموزش تا چه حد در نحوه نگرش و باور افراد نسبت به پدیده سوءمصرف مواد اثر دارد. علاوه بر این، با بهره گرفتن از نتایج این مطالعه مسئولان و دستاندکاران و نهادهای مداخلهگر در بحران‌های خانوادگی بتوانند با برنامه ریزی جامع‌تر و دقیق‌تری در خصوص انجام برنامه‌های پیشگیرانه سوءمصرف مواد پرداخته تا علاوه بر کاهش عوارض اجتماعی و فردی اعتیاد، بهره وری و بازدهی شغلی و بهبود عملکرد فردی و خانوادگی افراد نیز افزایش پیدا کند
1-4- اهداف تحقیق

1-4-1- هدف اصلی
هدف اصلی پژوهش حاضر «بررسی اثربخشی شناخت درمانی در کاهش نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد در افراد دچار سوء مصرف مواد مخدر شهر ایلام» است، به همین منظور، جهت نیل به نتیجه مؤثر، اهداف جزیی زیر مد نظر می‌باشد:
1-4-2- اهداف جزیی
* سنجش کارایی و اثربخشی شناخت درمانی بر کاهش نگرش‌های ناکارآمد و زیر مقیاس‌های آن در گروه دریافت کننده آموزش (گروه آزمایش).
*سنجش کارایی و اثربخشی شناخت درمانی بر باورهای ناکارآمد مرتبط با مواد مخدر در ابعاد مثبت و منفی در گروه دریافت کننده آموزش (گروه آزمایش).
*مقایسه میانگین نمرات نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد مخدر در ابعاد مثبت و منفی بین دو گروه دریافت کننده آموزش (گروه آزمایش) و گروه کنترل.
* بررسی ارتباط متغیرهای دموگرافیک با نگرش‌ها و باورهای ناکارآمد مرتبط با مواد در افراد دچار سوء مصرف مواد مخدر مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد شهر ایلام.

1-5- سؤالات تحقیق
1-5- 1- سؤال اصلی
* آیا شناخت درمانی بر کاهش نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد مخدر در افراد دچار سوء مصرف مواد تأثیر گذار است؟
1-5- 1- سؤالات فرعی
1. آیا شناخت درمانی بر کاهش نگرش‌های ناکارآمد در گروه آزمایش تأثیر معناداری دارد؟
2. آیا شناخت درمانی بر میزان باورهای مرتبط با مواد مخدر در گروه آزمایش تأثیر معناداری دارد؟
3. آیا متغیرهای دموگرافیک (سن، تحصیلات، درآمد و …) بر باورهای مرتبط با مواد و نگرشهای ناکارآمد در افراد دچار سوء مصرف مواد مخدر اثرگذار است؟
1-6- فرضیات تحقیق
1-6-1- فرضیه اصلی
شناخت درمانی بر کاهش نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد در گروه آزمایش تأثیر معناداری دارد؟
1-6-2- فرضیات فرعی

1. شناخت درمانی بر باورهای مرتبط با مواد مخدر تاثیر مثبت و موثر دارد
2. شناخت درمانی در کاهش نگرش‌های ناکارآمد تأثیر مثبت و مؤثر دارد.
3. بین متغیرهای زمینهای (جمعیت شناختی) با باورهای مرتبط با مواد و نگرشهای ناکارآمد ارتباط معنادار وجود دارد
1-7- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
* شناخت درمانی
تعریف مفهومی: روش «شناخت درمانی» که در اوایل دهه شصت، توسط «آرون تی. بک» ابداع شد، نوعی روان درمانی کوتاه مدت است که جهت رسیدن به اهداف مورد نظر از مشارکت فعالانه درمان جو و درمانگر کمک می‌گیرد. در این شیوه، درمان معمولاً به صورت انفرادی انجام می‌گیرد، هرچند که در مواردی از روش‌های گروهی نیز استفاده می‌شود. با این‌که شناخت درمانی، به صورت عمده درباره افسردگی (بدون افکار خودکشی) مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حالات دیگری چون: حملات هراس، اختلالات وسواسی ـ جبری، اختلالات پارانوئید و اختلالات شبه جسمی نیز کاربرد دارد. (درایدن و نینان، ترجمه یوسفی 1389، 12).
تعریف عملیاتی: عملیاتی نمودن این متغیر با تهیه پروتکل درمانی، بر مبنای اصول درمان شناختی و در قالب برنامه آموزشی و 8 جلسهای که از ادغام مدل‌های شناخت درمانی بک، و شناخت درمانی تیزدل فراهم شده و مشتمل بر آموزش‌های لازم جهت بهبود نگرش‌های ناکارآمد و باورهای مرتبط با مواد (ویژه افراد داری سوء مصرف و در حال ترک) می‌باشد. که با ارائه این آموزش ها انتظار تغییر نگرش ها و باورها به صورت مؤثر در افراد گروه آزمایش می‌باشد.
* نگرش‌های ناکارآمد
تعریف مفهومی: نگرش‌های ناکارآمد، نگرش‌ها و باورهایی هستند که فرد را مستعد افسردگی و یا به ‌طور کلی‌ آشفتگی روانی می‌کند. این باورها که در اثر تجربه نسبت به خود و جهان کسب می‌شوند، فرد را آماده می‌سازند تا موقعیت‌‌های خاص را بیش از حد منفی و ناکارآمد تعبیر کنند. از نظر بک‌ نگرش‌های ناکارآمد معیارهایی انعطاف‌ناپذیر و کمال گرایانه هستند که فرد از آن برای قضاوت‌ درباره‌ی خود و دیگران استفاده می‌کند.از آنجا که این نگرش‌ها انعطاف‌ناپذیر، افراطی و مقاوم‌ در مقابل تغییراند، ناکارآمد یا نابارور قلمداد می‌شوند (دیویدسون، نیل و کرینگ‌ 1998) در واقع نگرش‌های ناکارآمد که بنیادهای آشفته‌کننده‌ی افراد را تشکیل می‌دهند، دو ویژگی‌ اساسی دارند (الیس 1991)؛ اولاً آنها در درون خود توقعات خشک، جزیی و قدرتمندی دارند که‌ معمولا در قالب کلماتی چون باید، حتما، الزاما و ضرورتاً بیان می‌شوند، ثانیاً موجب انتساب‌های‌ بسیار نامعقول و تعمیم مفرط و فاجعه‌آمیز می‌شوند (لطفی کاشانی 1387، 68).
تعریف عملیاتی: مجموع نمراتی که افراد دو گروه در فرایند پیش آزمون و پس از آزمون از پرسشنامه استاندارد بک و همکاران (1988) که نگرش‌های ناکارآمد را در چهار شاخص کمال‌طلبی، نیاز به تأیید، نیاز به راضی کردن دیگران و آسیب‌پذیری را میسنجد، دریافت می‌کنند.
* باورهای مرتبط با مصرف مواد
تعریف مفهومی: باورهای مرتبط با مواد، افکاری هستند که از انتظارات مستقیم و غیرمستقیم مصرف یک ماده به وجود می‌آیند و به طور کلی به دو دسته ی مثبت و منفی تقسیم می‌شوند (کویستیمد و همکاران 2007) در واقع، انتظارات از مصرف مواد به عنوان عقاید فرد در مورد اثرات کوتاه مدت و نسبتاً آنی یک ماده اطلاق می‌شود که با اثرات بلند مدت آن ماده متفاوت است (جومی، برادلی، اندرسون، میشل و استین 2009)

تعریف عملیاتی: مجموع نمراتی که گروه ها در فرایند پیش آزمون و پس از آزمون از مقیاس 20 سؤالی باورهای مرتبط با موادمخدر، نوشته رایت و بک (1993) دریافت می‌کنند، که این سؤالات در ابعاد باورهای مثبت و منفی (هر بعد دارای 10 سوال) مصرف مواد عملیاتی شده است.
1-8- جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق
با بررسی‌های انجام شده در اسناد کتابخانهای، پایاننامهها، وب سایتها، و همجنین استعلام عدم تکرار موضوع، از سایت ایران داک ملاحظه گردید که موضوع مشابهی در این زمینه تاکنون مورد پژوهش قرار نگرفته است. با توجه به اهمیت مساله سوء مصرف مواد و آمار نسبتا بالای عود مجدد افرادی که اقدام به ترک می‌نمایند با اینکه درمان اعتیاد همیشه با پیچیدگی‌های زیادی روبروبوده است. که در سطحی‌ترین آن دو بعدی بودن این بیماری یعنی وابستگی جسمی توام با وابستگی روانی است، این عنوان را برای پژوهش مناسب دیده و سعی می‌شود هرچه دقیقتر و بهتر به زاوایای مختلف موضوع پرداخته شده تا از این طریق بتوان با بهره گرفتن از آموزش مبتنی بر رویکرد شناختی نتایج مفید دست پیدا نمود، چرا که تا کنون کمتر پژوهشی با این موضوع را می‌توان میان افراد دچار سوءمصرف مواد مخدر را پیدا نمود؛ با در نظر گرفتن ابعاد سوءمصرف مواد و تأثیرات منفی به جا مانده آن بر خانواده و فرد این پژوهش در پی ارائه نتایج جدید و راهکارهای علمی و کاربردی مناسب جهت کاهش عوارضات فردی و بهبود تعاملات خانوادگی در افراد دچار سوءمصرف مواد میباشد از این رهگذر می‌توان امیدوار بود که این تحقیق بتواند در بر دارنده نتایج نوین و بدیعی در این زمینه باشد.

فصل دوم:
ادبیات، پیشینه تحقیق

2-1- مقدمه
سوءمصرف مواد مخدر و مسأله اعتیاد یکی از مهم‌ترین مشکلات عصر حاضر است که گستره‌ای جهانی پیدا کرده، پا از مرزهای بهداشتی درمانی فراتر نهاده و به یک معضل روانی، اجتماعی و خانوادگی تبدیل شده است. (جنتآبادی 1391) اختلال وابستگی به مواد، در جایگاه دومین اختلال روانپزشکی بعد از اختلال افسردگی اساسی قرار گرفته است. (کسلر، برگلوند و دملر 2008) که از نظر این میزان شیوع بسیار حایز اهمیت است و تاکنون این اختلال، از معضلات جهان امروز بوده است (باقیانی مقدم، فاضل پور و رهایی 1387). در میان رویکردها و روش‌های مختلف درمانی و مقابله‌ای، درمان شناختی در سال‌های اخیر به عنوان یکی از رویکردها جهت مقابله با عوامل منفی روان شناختی مؤثر بر سوءمصرف اعتیاد مورد توجه قرار گرفته است و از جنبه‌های مختلف، نظیر داشتن ساختاری منظم، تعداد محدود جلسات درمانی، تأکید بر فرایند شناخت به جای محتوای آن و طراحی فنون خاص نظیر آموزش مورد توجه قرار گرفته است، که از این طریق بتوان بر گزاره‌های روانی فردی مؤثر بر اعتیاد تأثیر مثبت ایجاد نماید. با مقدمه کوتاه ذکر شده، در این فصل که تحت عنوان ادبیات و مبانی نظری پژوهش می‌باشد، به مفهوم شناسی و تعریف جداگانه متغیرهای پژوهش حاضر پرداخته می‌شود، به این صورت که ابتدا شناخت درمانی و کاربرد آن و دیدگاه‌های مطرح در این زمینه و… بیان می‌شود، در گام بعدی به بررسی مفهوم نگرش و بطور اخص نگرش‌های ناکارآمد و نقش و تأثیر آن بر گرایش به سوء مصرف مواد مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد، در ادامه به بیان مفهوم باورهای مرتبط با مواد در جنبه‌های باورهای مثبت و منفی و غیرمنطقی و همچنین بررسی نظریات و تئوری‌های ارائه شده در این زمینه پرداخته می‌شود، نهایتاً در انتها و در بخش پیشینه تحقیق، به مرور نتایج مطالعات مشابه داخل و حارج از کشور پرداخته می‌شود.
2-2- مفهوم شناخت درمانی، کاربرد و کارایی آن در پژوهش‌های روان درمانی
2-2-1- رویکرد شناختی
کلمه شناخت در لغت به معنی عمل یا فرایند دانستن است. رویکرد شناختی به شخصیت، بر نحوهای که افراد از محیط و خودشان آگاه میشوند، نحوهای که درک نموده و ارزیابی میکنند، یاد میگیرند و مسایل را حل میکنند، تمرکز دارد. این واقعاً یک رویکرد روانشناختی به شخصیت است؛ زیرا منحصراً روی فعالیت‌های ذهنی هشیار تمرکز دارد. این تمرکز روی ذهن، مفاهیمی را که سایر نظریهپردازان به آنها پرداخته‌اند، نادیده نمیگیرد. برای مثال، در رویکرد شناختی، نیازها، سایق‌ها یا هیجانات را جنبههایی از شخصیت میدانند که تحت کنترل فرایندهای شناختی قرار دارند (شولتز، شولتز، سیدنی‌الن 1386، 396). آرنولد (1960) به نقش مهم شناخت در عواطف توجه کرد و احساس را فرآیندی دانست که با درک اشیاء و حوادث و ارزیابی آنها شروع می‌شود. انسان درباره خوب یا بد بودن حوادث تصمیم می‌گیرد. اگر حوادث را سودمند بداند واکنش مثبت و در غیر این صورت واکنش منفی نشان می‌دهد. هرچه به سود انسان باشد باعث خوشحالی و رضایت خاطر او می‌شود و هرچه به زیان او باشد باعث اندوه، خشم و اضطراب او می‌گردد. تجربیات بالینی تأثیر عوامل شناختی را بر عواطف آدمی نشان می‌دهد (آرنولد، ترجمه قراچه داغی 1379، 67).
2-2-2- مفاهیم عمده نظریه‌های شناختی
مفاهیم عمده نظریه‌های شناختی عبارتند از: ادراکات ذهنی شخص از رویدادها، تفسیرها و استنادهای مربوط به رفتارها، الگوهای فکری، بیانات شخصی و راهبردهای شناختی، حال با توجه به آنچه گفته شد در شناخت درمانی توجه زیادی به جزئیات و نقش تفکر در تغییرات رفتاری و عاطفی می‌شود زیرا اگر تحریف‌‌های شناختی مکرر باشند، به ناراحتی یا اختلالات روانی منتهی می‌شوند. استنباط کردن و نتیجه گیری جزء کارهای مهم انسان هستند. انسانها باید کارهای خود را زیر نظر بگیرند و برای برنامه ریزی در زندگی اجتماعی، عاطفی و شغلی خود احتمال پیامدها را بسنجد. ولی وقتی تحریف‌های شناختی زیاد هستند نمی‌توانند این کارها را درست انجام دهند و دچار اضطراب، افسردگی و دیگر اختلالات می‌شوند. شناخت درمانگرها تحریف‌های شناختی را می‌یابند و به بیماران خود کمک می‌کنند اشتباهات‌شان را بفهمند و تفکر خویش را عوض کنند) شارف، ترجمه فیروزبخت 1387).
2-2-3- رویکرد شناخت درمانی
شناخت‌ درمانی عبارتست از حل منظم و ساخت‌مند مسأله. محدودیت زمانی دارد و به ندرت بیش از 30 جلسه طول می‌کشد. برای هر جلسه دستور کار تهیه می‌شود. بک معتقد است، درمان‌گر باید با گرمی و خلوص با مراجع همدلی کند. همچنین درمان‌گر باید الگوی اموری باشد که می‌خواهد آموزش دهد (تاد و سی. بوهارت 1389، 438). شناخت درمانی، رواندرمانی نظامداری است که بر پایه نظریه، آسیب شناسی روانی، مجموعه‌ای از اصول و فنون درمانی و انبوهی از دانش است که اساساً از بررسی‌های تجربی بوجود آمده است (کیمیایی 1392). مضمون اصلی نظریه‌های شناختی رفتار درمانی و تغییر رفتار این است که نحوه تفکر افراد چگونه احساس و رفتار آنان را تعیین می‌کند هدف شناخت درمانی تشخیص و اصلاح افکاری است که به احساس‌ها و رفتار‌های نامطلوب می‌انجامد (سیف 1378، 74). شناخت درمانی توسط آرون بک به عنوان درمانی دارای ساختار، کوتاه مدت و متمرکز بر حل مشکلات جاری و تغییر تفکر و رفتار نا‌کارآمد در دانشگاه پنسیلوانیا در اوایل دهه (1960) شکل گرفت. به طور خلاصه مدل شناختی می‌گوید که تفکر تحریف شده یا نا کارآمد (که روی خلق و رفتار بیمار تأثیر می‌گذارد) وجه مشترک تمامی آشفتگی‌های روان شناختی است. ارزشیابی واقعبینانه و تغییر واقعگرایانه تفکر منجر به بهبود خلق و رفتار می‌شود. بهبود پایدار با تغییر باورهای ناکارآمد زیر بنایی بیمار حاصل می‌شود. اصول خاصی هستند که زیربنای شناخت درمانی برای همه بیماران محسوب می‌شوند.
الف. شناخت درمانی مبتنی بر مدل شناختی ویژه بیمار است. افکار کنونی بیمار که موجب تداوم مشکلات بیمار شده و رفتارهای مشکل ساز وی را نیز پیدا می‌کنند. سپس عوامل تسریع کننده‌ای که روی ادراکات بیمار تأثیر می‌گذارد شناسایی می‌شود. و سپس رویدادهای رشدی و الگوی پایدار تفسیر آن رویدادها بررسی می‌گردد.
ب. شناخت درمانی مستلزم اتحاد درمانی قوی است. رابطه درمانی مبتنی بر گرمی، همدلی، اعتماد و توجه خالصانه است.
پ. شناخت درمانی مبتنی بر همکاری دوجانبه و مشارکت فعال است. درمان یک کار تیمی است و بیمار و درمانگر با هم تصمیم می‌گیرند هر جلسه روی چه چیز کار کنند. در ابتدا درمانگر نقش فعال‌تری در تعیین سمت و سوی جلیات درمان دارد و با گذشت جلسات بیمار نقش فعال‌تری بازی می‌کند.
ت. شناخت درمانی معطوف به هدف و متمرکز برحل مسأله است. درمانگر در جلسه اول می‌خواهد که بیمار مشکلاتش را فهرست کرده و اهداف خود را مشخص کند تا با کمک درمانگر به صورت واقع بینانه‌ای نیل به این اهداف را دنبال کنند.
ث. شناخت درمانی بر زمان حال تأکید می‌ورزد. درمان اغلب بیماران مستلزم تأکید جدی بر مشکلات کنونی و موقعیت‌های خاصی است که بیمار را تحت فشار قرار می‌دهد.
ج. شناخت درمانی آمورشی است. هدف این است بیمار بیاموزد خود درمانگر خودش باشد و بر پیشگیری از عود تأکید می‌کند.
چ. شناخت درمانی محدودیت زمانی دارد. بیماران مبتلا به اضطراب خفیف در چهار تا چهارده جلسه شرکت می‌کنند. البته همه بیماران ظرف چند ماه بهبود نمییابند. برخی بیماران به یک الی دو سال درمان نیاز دارند تا بتوانند باورهای ناکارآمد انعطافپذیر و الگوهای رفتاری که منجر به ناراحتی مزمن می‌شوند را تغییر دهند.
ح. جلسات شناخت درمانی ساختار دارند. ابتدا در شروع جلسه خلق بیمار بررسی شده و با همکاری بیمار دستور جلسه تعیی