عنوان کامل پایان نامه کارشناسی ارشد :واژه‌نامه نجومی و تنجیمی بندهشن
تکه ای از متن پایان نامه :
می باشد: «تیشتر به سه تن بگشت: مردتن، اسب تن، و گاو تن. سی شبانه روز در روشنی پرواز نمود. به هرتنی ده شبانه روز باران آورد. چنان که اخترشماران نیز گویند که هر اختری سه تن دارد» (بهار، 1378: 64). ماوندر (1912: 440) این سه جلوۀ تیشتر را به decans یا دریگانهای صور فلکی مرتبط می‌داند. مکنزی (1964: 516پ33) نیز معتقد می باشد که این مطلب اشاره ای غیر مستقیم به همین اصطلاح تنجیمی می باشد. در تیشتریشت (13-20) نیز همین مطلب اظهار شده می باشد که نشان دهندۀ اهمیت تنجیم در اوستا و در نتیجه ایران باستان می باشد.
ریشه شناسی: این واژه مرکب می باشد از: dah «عدد ده» + پسوند اسم ساز -ig ؛ هند و ایرانی آغازین: مشتق از *daća- «ده» (لوبوتسکی، 2009: 31)؛ سانسکریت: daśín- «ده قسمتی» (مایرهوفر، 1992: 708)؛ اوستایی: dasa-, dasā- (رایشلت، 1911: 233)؛ فارسی باستان: *daϑa- برگردان از روی وام‌واژه های ایلامی (لوبوتسکی، 2009: 31)؛ فارسی میانه: dahīg [dhyk] اشکانی: [zyrd] (نیبرگ، 1974: 63)؛ پازند: dil (نیبرگ، 1974: 63)؛ فارسی نو: دل؛ انگلیسی: Heart؛ معادل عربی: قلب.
- §§
(Dit)-Gāw
(منازل قمر)
* گاوِ (دوم): خانه بیست و یکم ماه. از 26 درجه و 40 دقیقه قوس تا 10 درجه جدی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات و ریشه شناسی: (رک. Gāw²)
- §§
Dōl [dwl | N~]
(اسامی بروج)
* دول: یازدهمین برج فلکی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: نام این برج به عربی «دلو»، به لاتین «Aquarius»، و نشانۀ اختصاری آن «♒» می‌باشد. این برج فلکی، به صورت انسانی تصور شده می باشد که در حال ریختن آب از یک دلو به سمت پایین می باشد. صورت فلکی دلو برج یازدهم از دایرةالبروج می باشد و مابین صورتهای جدی و حوت قرار دارد. در نجوم سنتی، ورود خورشید به این برج، برابر با آغاز ماه بهمن می باشد. این برج در زبان سانسکریت kumbhá «کوزه، آبدان» (مونیرویلیامز، 1960: 293) نامیده می‌گردد.
ریشه شناسی: پژوهشگران در مورد ریشه شناسی این واژه نظری ندارند: فارسی میانه: Dōl (مکنزی، 1373: 65؛ بهار، 1345: 391)؛ فارسی نو در متون ترفانی: dalū [dlw] (دوبلوا، 2006: 103)؛ فارسی نو: دول = صورت فلکی آبکش، آبریز؛ معادل انگلیسی: Water-carrier، Aquarius از لاتین؛ معادل عربی: دلو، ساکب‌الماء.
- §§
