کاملترین مجموعه فرهنگ لغت خودمونی قسمت پانزدهم

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن

 
جفت کردن صدا با ساز-هماهنگ کردن صدای ساز توسط کوک
جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

اسب چپ با همدیگر بستن(با هم کینه و دشمنی داشتن)
 

تنبل خان-تن پرور

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

 

پس دوزی-دوختن پشت لباس با دست
حالا نه و کی-از دست ندادن فرصت-غنیمت شمردن فرصت

به آب چسیدن-از بین رفتن-نابود شدن-نتیجه نگرفتن
زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن
روی دایره ریختن-روی داریه ریختن

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

پشت و روی یک سکه-دو چیز به ظاهر متفاوت ولی در واقع مانند هم

ابرو آمدن(عشوه ریختن، غمزه کردن)

دَم دار-هوای گرم و پر رطوبت

چیز-آلت تناسلی
پینکی رفتن-چرت زدن

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

 
بی رگ-بی غیرت-بی حس
بیل را پارو کردن-در کاری ناشیگری محض کردن

 

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

جار زدن-سر و صدا راه انداختن-همه را با خبر کردن-رازی را بر ملا کردن-فریاد کشیدن

خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی

تب کردن خر-پوشیدن لباس ضخیم در هوای گرم
چشم و ابرو-زیبایی چهره

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی
پسرخاله ی دسته دیزی-خویشاوندان نزدیک

 

تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

حیوان-نوعی دشنام به کسی که کاری را از روی بی شعوری کند

جِر دادن-پاره کردن-در مقام تهدید نیز می گویند

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا
خون خون کسی را خوردن-بسیار خشمگین شدن و چیزی نگفتن

 

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن
دل خواستن-آرزو داشتن-مایل بودن

الفرار(گریز، بگریز !)

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

بازار کوفه- بازار شام

از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن

تلق و تولوق-صدای ناهنجار
پار-فرسوده و اوراق-مجروح

 

روغن مالی-روغن زدن به دستگاه

افتاده(فروتن، متواضع)

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

به سر دویدن- با سر رفتن
 

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

چوروک افتادن-چین پیداکردن چیزی

آبِ کبود-آسمان
رکاب کش-به تاخت-با سرعت

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

چول-بیابان

 

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

توالت کردن-آرایش کردن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

جَرّ-کشمکش دعوا

اردک رفتن، غاز آمدن(دست از پا درازتر برگشتن)

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

چوغ-چوب

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

 

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

خوابگوشی-سیلی-کشیده
زبان گز-چیز تند و تیز

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

بغلی-چیز کوچکی که در بغل جا بگیرد-بطری کوچک

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

 
دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

پیمانی-استخدام غیر رسمی

خرج و برج-خرج و متعلقات آن
چشم زخم زدن-چشم زدن-آسیب رساندن

بازیگر-هنرپیشه ی سینما و تئاتر

چوب رخت-چوبی افقی که جامه را بر آن می آویزند

بلغور کردن-سر هم ردیف کردن-حرف های قلمبه زدن-شکسته و نامفهوم حرف زدن

 

روی چشم-اطاعت می شود !
حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز

جا در جا-فورن-جا به جا

جن بو داده-نوعی دشنام است

بی سر و پا-پست-فرومایه
خردمرد کردن-ریزه ریزه کردن

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

خدمت کسی رسیدن-به حضور کسی رسیدن-کسی را تنبیه کردن

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید
دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

 

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

زیر انداز-پارچه ای که زیر پای کسی یا زیر چیزی گسترانند

آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر
بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

ترکه-آدم باریک و بلند

چیلک دان کسی را تکاندن-کسی را وادار با افشای رازش کردن

چانه-گلوله ی خمیر نان

 

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

دق کردن-از غصه مردن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

زیر آب-مجرایی در ته مخازن آب برای خالی کردن آن ها

از مرحله پرت بودن-یکسره بی‌اطلاع بودن

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

 

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

بَزک-آرایش-چسان فسان

کار شگفت‌انگیز کردن

خرکچی-چارپادار

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن
 

به پول رساندن-فروختن

چوب به سوراخ زنبور کردن-شوراندن و تحریک کردن عده ای

 

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

زن به مزد-دشنامی است به مردان فاسد

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)
چال-گودی-حفره
روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن
تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

بیا و برو-دم و دستگاه-قدرت و حشمت

دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی

باد توی سرنا کردن-اسرار کسی را فاش کردن

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن
خاک و خُل-گرد و غبار-آشغال

آتش از چشم کسی گرفتن(ترسانیدن)

 

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن
ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه
خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

رومیزی-منسوب به میز

جمال کسی را عشق است-کسی را دوست داشتن-دیدار کسی را به فال نیک گرفتن

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

چرک-کثیف

از سر کسی افتادن(عادتی را ترک کردن)

پاچه ورمالیده-بی شرم و پر رو-حقه باز

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن
پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

 

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن

اوستا چسک-فضول و مزاحم-سرخر

 

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

داغ کردن پشت دست-توبه کردن-برای نکردن کاری با خود شرط کردن

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

آب نخوردن چشم-امید نداشتن

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

آب به آسیاب کسی ریختن(با زحمت خود سود دیگری را فراهم کردن)

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

چارلا-چهار لا-چهار تو

دولت سرا-تعبیری احترام آمیز از خانه ی کسی

آواز دادن(خواستن)

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

پشت به کوه اُحد بودن-پشت گرمی داشتن

دان دان-متفرق و پراکنده

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

 

 

دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

تنبل خان-تن پرور

 

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن

ذِله شدن-ذله آمدن

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

چوب در چیزی کردن-تحریک کردن

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

آواز شدن(شهره شدن)

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

آشنا روشنا(دوست آشنا)

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه
چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

تن نما-نازک و نشان دهنده ی تن

 

تیپا زدن-با نوک پا ضربه زدن

خیط شدن-نگا. خیت شدن

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق

آدم سر به راه(شخص خوب و نجیب، کسی که مزاحم دیگران نیست)

در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن
پاشنه ی کسی را کشیدن-با فریب کسی را به کاری برانگیختن

دور از جناب ب-لانسبت

زیر دندان کسی مزه کردن-از چیزی خوش آمدن-خواهان تکرار چیزی بودن

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

خربان-صاحب خر-خرکچی

رخت کسی کوک بودن-رفاه داشتن
تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

راست شدن مو بر تن-سخت ترسیدن-وحشت کردن

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن

به دست و پا افتادن-به تلاش و تقلای زیاد افتادن

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

ابوقراضه-ابوطیاره

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

آواز دادن-خواستن

آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار

جاشو-باربر

افتادن به گردن کسی-به کسی تحمیل شدن

به رگ غیرت کسی بر خوردن-سخن یا عملی بر کسی ناگوار آمدن

 

خایه دستمال کردن-چاپلوسی کردن-منت کشیدن

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

زیر قول خود ردن-به گفته ی خود عمل نکردن-عهد خود را شکستن

خنکای صبح-سحرگاه

 

رو انداز-لحاف

جدول کشی-خط کشی و شبکه بندی

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

 

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

(به زبان کودکان) زخم شدن

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن
تیز بازار-بازار گرم و پر مشتری

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

چراغ موشی-هر چراغی که به کمک حلبی یا چیزی مانند شیشه ی مربا به عنوان مخزن نفت و یک فتیله درست شود

تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن

اجاق کسی کور بودن(نازا بودن، بی فرزند بودن)

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

جواب گو-مسئول-آن چه یا آن که با امری مقابله می کند

 

ریختگی-ریزش

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

 

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن
خیس کردن-ادرار کردن به خود

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

 

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار

 

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری
ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد
انگشت کردن-انگشت رساندن

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

باب-مرسوم-معمول

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن-بهره بردن از چیزی-نصیب بردن

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

دوخت و دوز-خیاطی

بر و برگرد نداشتن-مسلم-قطعی-بی چون و چرا

 

زاغ سیاه کسی را چوب زدن-پنهانی مراقب کسی بودن
از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

 

بامب-توسری

دُم به دست دادن-بهانه به دست دادن-خود را گیر انداختن

رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود
پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

دست دوم-کار کرده-مستعمل

پاری ها-برخی-دسته ای از مردم

 

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند
چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

دستِ راست-سمت راست

 

 

در چاه افتادن-فریب خوردن

 

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

 

بالینی-کلینیکی

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

روی زمین سفت نشاشیدن-به مقاومتی بر نخوردن

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

به سر کشیدن-یکباره نوشیدن-بالا انداختن
چینه کشی-شغل چینه کش

چوب سیگار-نی سیگار

جراندن-جر دادن-پاره کردن

 

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

تیشه به ریشه ی کسی یا چیزی زدن-قصد نابودی کسی را داشتن

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

 
آزگار(زمان دراز)