گیاهان دارویی، مواد غذایی، کشورهای در حال توسعه، بهبود عملکرد

فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4-1 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه جيره بلدرچين بر مصرف خوراک در 21- 0 روزگی 46
نمودار 4-2 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه جيره بلدرچين بر افزايش وزن در 21- 0 روزگی 47
نمودار 4-3 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه جيره بلدرچين بر افزايش وزن در 42- 22 روزگی 47
نمودار 4-4 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه جيره بلدرچين بر افزايش وزن در 42- 0 روزگی 48
نمودار 4-5 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه جيره بلدرچين بر ضريب تبديل غذا در 21- 0 روزگی 49
نمودار 4-6 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه جيره بلدرچين بر ضريب تبديل غذا در 42- 22 روزگی 49
نمودار 4-7 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه جيره بلدرچين بر ضريب تبديل غذا در 42- 0 روزگی 50
نمودار 4-8 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه بر کلسترول خون بلدرچين در 42 روزگی 52
نمودار 4-9 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه بر تري گلسريد خون بلدرچين در 42 روزگی 52
نمودار 4-10 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه بر LDL خون بلدرچين در 42 روزگی 53
نمودار 4-11 : اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه بر گلبول‌های قرمز خون بلدرچين در 42 روزگی 53
نمودار 4-12: اثر سطوح مختلف سیاه‌دانه بر SRBC در بلدرچين در 42 روزگی……………………………..56
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثیر سطوح مختلف بذر سیاه‌دانه بر عملکرد رشد، برخی از فاکتورهای خونی و پاسخ ایمنی در بلدرچین بود. بدین منظور 240 قطعه بلدرچین یک روزه در 4 تيمار و 4 تكرار و 15قطعه بلدرچین در هر تكرار در قالب طرح کاملاً تصادفي توزیع شدند. گروههای آزمایشی شامل تیمار شاهد(جیره پایه+0% سیاه‌دانه)، تیمار یک (جیره پایه+5/0% سیاه‌دانه)، تیمار دو (جیره پایه+1% سیاه‌دانه)، تیمار سه (جیره پایه+5/1% سیاه‌دانه) و پس از آنالیز سیاه‌دانه جیره مطابق با NRC سال1994 تنظیم شد. طول دوره آزمایش 6 هفته بود. مصرف خوراک، افزایش وزن و ضریب تبدیل خوراک در پایان هر هفته اندازه گیری شد. و در پایان دوره برای اندازه گیری فاکتورهای خونی از هر تکرار دو بلدرچین برای خون گیری انتخاب گردید، برای اندازه گیری پاسخ ایمنی علیهSRBC روزهای 14 و 28 خون گوسفندی به صورت عضلانی تزریق گردید 7 و 14 روز پس از تزریق خون گیری از دو بلدرچین انجام شد در روزهای 28 و 42 از هر تیمار 2 قطعه بلدرچین برای اندازه گیری بازده لاشه و اندام‌های ایمنی انتخاب شد. 21 – 0 روزگی تیمار 3 نسبت به سایر تیمارها مصرف خوراک بیشتری داشت و تفاوت معنی داری را نشان داد (05/0 ≥ p)، تیمار 2 بیشترین افزایش وزن و بهترین ضریب تبدیل را نسبت به سایر تیمارها نشان داد (05/0 ≥ p)، تیمار شاهد بیشترین میزان LDL، کلسترول و تری گلسرید را داشت (05/0 ≥ p)، تیمارهای 2و 3 به طور معنی داری بیشترین میزان گلبول‌های قرمز را نسبت به تیمار شاهد داشتند (05/0 ≥ p)، درصد بورس نسبت به وزن زنده در 42 روزگی تیمار شاهد نسبت به سایر تیمارها تفاوت معنی داری داشت (05/0 ≥ p)، تیمار 3 در نسبت بیضه در نرها نسبت به سایر تیمارها تفاوت معنی داری داشت (05/0 ≥ p)، میزان پاسخ ایمنی علیه SRBC در هفته ششم تیمار 2 با سایر تیمارها تفاوت معنی داری داشت (05/0 ≥ p)، تفاوت بین تیمارها از لحاظ (HDL،VLDL ، آلبومین، پروتئین کل، هموگلوبین، هماتوکریت، بازده لاشه، سینه، ران‌ها، کبد، طحال، سنگدان، قلب، چربی بطنی) تفاوت معنی داری نبود (05/0 ≥ p).
واژه‌های کلیدی: سیاه‌دانه، عملکرد تولیدی، فاکتورهای خونی، ایمنی، بازده لاشه، بلدرچین فصل اول:
مقدمــه دسترسی مطمئن به منابع غذایی مورد نیاز جوامع بشری به صورت یک ضرورت اجتناب ناپذیر در آمده است. وضعیت تولید مواد غذایی در دنیای امروز به خصوص در کشورهای در حال توسعه یکی از مسائل مهم اقتصادی به شمار می‌رود و بر اساس برخی پیش بینی‌ها این مسئله در آینده نزدیک ممکن است مشکلات اجتماعی را به همراه داشته باشد. افزایش روز افزون جمعیت دنیا به ویژه در کشورهای فقیر مهم‌ترین دلیل این امر می‌باشد (6). بیشتر کشورهای در حال توسعه غذای مورد نیاز جمعیت خود را به سختی تأمین می‌کنند و بخش عظیمی از جمعیت انسانی جهان از سوء تغذیه رنج می‌برند (57). نیاز به پروتئین از مسائل پیش روی تغذیه انسان می‌باشد و اهمیت آن در رشد و سلامت کاملاً روشن می‌باشد. با افزايش جمعيت جهان، نياز بشر به مواد پروتئيني روز به روز افزايش يافته است. اين مسئله سبب شده که بسياري از حيوانات را که گوشت آن‌ها براي مصرف انسان مناسب است، به صورت اهلي درآورده و با پرورش صنعتي آن‌ها بخشي از احتياجات پروتئینی انسان برطرف گردد، امروزه با توجه به افزایش روز افزون جمعیت و لزوم تأمین مواد غذایی، بهبود راندمان تولید سبب می‌شود تا سطح تغذیه مردم جهان به تدریج بهبود یابد (7). صنعت طیور نقش عمده‌ای در این توسعه و بهبود خواهد داشت. بنابراین یکی از اهداف اصلی در این صنعت، بهبود راندمان تولید با حداقل هزینه است. از آن جا که بخش تغذیه در این صنعت قسمت اعظم هزینه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد، لذا تلاش در جهت بهبود کار آیی، استفاده از مواد مغذي در جیره امري ضروري و قابل توجه می‌باشد (11). دانشمندان در اکثر نقاط جهان فعالیت‌های مستمري را جهت رفع اين نيازها آغاز کرده‌اند. از جمله اين فعاليت‌ها که از سال‌ها پيش شروع شده است اهلي کردن، پرورش و اصلاح بعضي از گونه‌های پرندگان وحشي می‌باشد. به عنوان مثال توسعه صنعت بلدرچين در استونیا از زمان ورود تخم بلدرچين به آنجا در سال 1976
آغاز گشت و روي خصوصيات مورفولوژيکي بلدرچین و تحقیق در مورد گله‌های پر تولید و مقاوم در این کشور بررسی و مطالعه گرديد (2). در اين ارتباط پرورش بلدرچين در اوايل قرن بيستم توسط دامپروران از اهميت خاصي برخوردار شد. از آن جا که سلامتي، پويايي و شکوفايي استعدادهاي افراد هر جامعه، در گرو تغذيه صحيح و کافي، به ويژه بخش پروتئين حيواني افراد آن جامعه است. لذا براي تأمین پروتئين حيواني توسعه هر چه بیشتر دامپروري، به ويژه صنعت پرورش طيور و ساير پرندگان از جمله بلدرچين ضرورت انکار ناپذيري پيدا می‌کند (3). مطالعه روي بلدرچين به عنوان يک پرنده به دلايل متعددي می‌تواند جنبه بنيادي يا کاربردي پيدا کند. هم اکنون از بلدرچين به عنوان حيوان آزمايشگاهي در سطح گسترده استفاده می‌شود. و مزاياي فراوان ديگري نيز سبب اهميت پرورش بلدرچين شده است. بلدرچين با داشتن خصوصيات مناسب جثه کوچک، رشد سريع، بلوغ زودرس، توليد بالاي تخم، فاصله کوتاه تخم گذاري حدود ٢٠ ساعت، فاصله کوتاه ايجاد نسل، نیاز کم به محيط پرورشي از نظر مساحت، نياز به غذاي کم، مقاومت به شوري جيره تا حد ٣ درصد نمک دوره انکوباسيون کوتاه، مقاومت به بسياري از بيماري‌های متداول جوجه‌های گوشتي، کيفيت بالاي گوشت و تخم، قيمت بالاي توليدات، هزينه کم مواد غذايي و درمان، و بازگشت سريع سرمايه و … به عنوان پرنده‌ای با ارزش اقتصادي شناخته شده و هم اکنون در بسياري از کشورهاي جهان پرورش داده می‌شود. و تحقيقات گسترده‌ای بر روی آن در حال انجام می‌باشد (80). اولين بار پرورش صنعتي اين پرنده در استان تهران در محل ماهي سراي کرج توسط دکتر معتمد انجام شد. سپس دکتر رادي ميبدي در يزد اقدام به پرورش بلدرچين به صورت صنعتي نمود. به دنبال آن در شهر‌های مختلف کشور از جمله تبريز، مشهد، قم، کرج و ديگر نواحي پرورش بلدرچين در واحد‌ها‌ی صنعتي کوچک و بزرگ رواج یافت (2).
وجود ويژگي‌های مناسب سبب شده تا بلدرچين به عنوان يک پرنده مطلوب نزد کشاورزان و پرورش دهندگان تلقي شده و علا قمند ان زيادي به پرورش صنعتي اين پرنده روي آورند ( 2).
پرورش بلدرچین امروزه جایگاه خاصی در صنعت پرورش طیور پیدا کرده است و با توجه به تقاضاي مردم، پرورش آن رو به گسترش است. بلدرچین و جوجه‌های گوشتی جزء پرندگانی هستند که از رشد سریعی برخوردارند. این پرندگان در طی دوره پرورش با عوامل استرس‌زای مختلفی مواجه می‌شوند و این استرس‌ها باعث تغییر در هورمون‌ها، کاهش خوراك مصرفی، تغییر در متابولیسم مواد مغذي و تضعیف سیستم ایمنی می‌شود. از راهکارهای توفیق در صنعت پرورش طیور تغذیه مناسب است که از جهات مختلف مورد توجه بوده، از جمله می‌توان به ارتباط تغذیه با رشد و ارتقاء ایمنی اشاره نمود (80). در این راستا شرایط تغذیه‌ای، اعمال ایمونولوژی و پاسخ به عوامل عفونی را در میزبان تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر عکس، بیماری‌های عفونی حاد یا مزمن نیز اثر زیان باری بر شرایط تغذیه‌ای خواهد گذاشت. در مورد کنترل، پیشگیری مهم‌تر از درمان است. زیرا اولاً درمان در جایگاه‌های بزرگ مشکل بوده و ثانیاً هزینه‌های آن زیاد است. در حالی که پیشگیری بیماری‌ها آسان‌تر و هزینه آن کمتر است. از این رو باید تدابیری اتخاذ نمود که به جای درمان، مسئله پیشگیری از بیماری‌ها را مد نظر قرار داد. برای پیشگیری از بروز بیماری‌ها و بالا بردن مقاومت، روش‌های متعددی وجود دارد از جمله واکسیناسیون، استفاده از آنتی بیوتیک ها و غیره که هر یک از این روش‌ها علی رغم ارتقاء عملکرد سیستم ایمنی معایبی مانند ایجاد مقاومت میکروارگانیسم ها نسبت به آنتی بیو تیک ها دارند و مدت زمان مصرف آنتی بیوتیک ها و فاصله آخرین مرحله استفاده از آن‌ها تا زمانی که طیور به کشتار گاه منتقل می‌شوند، می‌بایست مورد بررسی قرار گیرد و حتی در صورت رعایت همه موارد، احتمال بروز عوارض جانبی ناشی از باقی ماندن این مواد در لاشه و در بدن افرادی که از این محصولات خصوصاً به مقدار زیاد در رژیم غذایی خود استفاده می‌کنند، وجود دارد. در نتیجه نگرانی‌های ناشی از اثرات نامطلوب مصرف زیاد آنتی بیوتیک ها در تغذیه طیور روز به روز در حال گسترش است (46).
در دهه‌های اخیر جهت بالا بردن بازده تولیدی دام و طیور از ترکیباتی به عنوان افزودنی‌های غذایی و محرک رشد که در دسترسی مواد مغذی جیره و بهبود رشد استفاده شده است، که از جمله این ترکیبات آنتی بیوتیک های محرک رشد بوده که به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند ولی با توجه به اثرات مضر استفاده از آنتی بیوتیک های و محدود بودن استفاده از آن‌ها، متخصصین تغذیه دام و طیور در پی جایگزینی برای این ترکیبات هستند. از سال 2006 در اروپا کاربرد هر نوع آنتی بیوتیکی به عنوان محرک رشد در جیره دام و طیور ممنوع گردید (91).
حذف آنتی بیوتیک ها از جیره دام و طیور به عنوان محرک رشد به دلایل مختلفی بود که مهم‌ترین آن‌ها ایجاد میکروارگانیسم های مقاوم به آنتی بیوتیک ها، مخفی شدن عفونت‌های موجود، مسمومیت دارویی و بقایای آنتی بیوتیکی در محصولات می‌باشد (7). با توقف استفاده از آنتی بیوتیک ها، افزایش بیماری و کاهش تولید به کرات در جوجه‌های گوشتی مشاهده شد (38). همچنین چنانچه یک ترکیب ضد میکروبی برای مدت طولانی استفاده شود، برخی از باکتری‌ها نسبت به آن مقاوم خواهند شد و لذا در بدن پرنده تکثیر می‌یابند. به همین دلیل محرک‌های رشد با منشأ غذایی در طی زمان طولانی کم اثرتر می شو
ند. ممکن است آنتی بیوتیک های مختلف به طور هم‌زمان و یا به صورت متناوب در جیره پرندگان استفاده شوند. همچنین به علت نگرانی‌ها از انتقال عامل مقاومت از یک میکروب به میکروب دیگر نگران کننده است به دلیل وجود نگرانی‌ها در مورد عوارض جانبی داروهای شیمیایی و کاهش اثرات آن‌ها در مدت زمان طولانی و همچنین کارایی بیشتر داروهای مشتق شده از گیاهان دارویی در درمان بیماری‌ها نسبت به داروهای شیمیایی باعث افزایش میل به استفاده از گیاهان دارویی به عنوان جایگزین مناسب در درمان بیماری‌ها شده است (10). نتایج پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد مصرف جایگزین آنتی بیوتیک ها از جمله گیاهان دارویی، پروبیوتیک ها و اسیدهای ارگانیک می‌تواند باعث بهبود عملکرد طیور از جمله بهبود مصرف خوراک، افزایش وزن، ضریب تبدیل و کاهش شمار باکتری‌های مضر دستگاه گوارش شود. کارائی این جایگزین‌ها قابل رقابت و مقایسه با آنتی بیوتیک های محرک رشد می‌باشد (69). گیاهان داروئی ترکیبات گیاهی می‌باشد که به واسطه فعالیت ضد میکروبیشان شناخته شده‌اند. داروهای گیاهی به عنوان درمان جایگزین با عوارض کمتر و خواص متعدد و در برخی موارد به عنوان تنها درمان موثر در درمان بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله این گیاهان، گیاه سیاه‌دانه است که تاریخچه غنی طبی و مذهبی دارد. سیاه‌دانه از زمان‌های قدیم به عنوان یک گیاه دارویی و ادویه‌ی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این گیاه بومی اروپای جنوبی، آفریقای شمالی و آسیاست؛ و در ایران سیاه‌دانه در نقاط مختلف به عمل می‌آید. بذر گیاه سیاه‌دانه که به سیاه‌دانه معروف است توسط مصرهای باستانی و پزشکان یونانی برای درمان سردرد، اسم، آلرژی و سیستم ایمنی مورد استفاده قرار می‌گرفته است (56). این گیاه یکی از قدیمی‌ترین گیاهان اهلی شناخته شده است که دانه‌های آن در مقبره تو تن خامون1 یافت شده است و دانه این گیاه به عنوان چاشنی و در طب سنتی در طول تاریخ و در فرهنگ‌های مختلف استفاده می‌شده است (31). از این گیاه به طور گسترده در طب سنتی استفاده شده (85)؛ و حاوی مواد شیمیایی مفید و دارای ارزش درمانی بالا است (32).
دانه گیاه سیاه‌دانه توسط مصری‌های باستان و پزشکان یونانی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته شده است (81). پزشکی مسلمان دانه‌های سیاه‌دانه را به عنوان یک دارو برای سرما خوردگی و بسیاری از بیماری‌های دیگر در نظر گرفته است. به عنوان مثال در یکی از کتاب‌های مسلمانان گفته شده است که سیاه‌دانه درمان هر دردی به جز مرگ می‌باشد (31). در ایران از دانه‌ی این گیاه به عنوان چاشنی در نان، ماست، ترشی و پنیر استفاده می‌شود (47). مواد مختلفی از دانه سیاه‌دانه استخراج شده است (41). تایموکینون2، تایموهیدروکینون3، تیمول4 و کارواکرول5 از مواد مؤثره مهم در عصاره آبی دانه این گیاه می‌باشند (71) که جزء گروه مهمی از متابولیک های ثانویه یعنی ترپن ها6 می‌باشند (32). تایموکینون از ترکیبات اصلی بذر گیاه سیاه‌دانه است و اثرات درمانی بسیار زیادی به این ماده نسبت داده شده است (29).
در سال‌های اخیر دانه‌های گیاه سیاه‌دانه مورد تحقیقات وسیع فارماکولوژیک بوده است. این مطالعات دامنه وسیعی از اثرات مانند ضد باکتری (43)، ضد تومور (39)، ضد التهاب (53)، مسکن (61)، کاهنده قند خون (27)، شل کننده عضلات]]>